Hacı Ahmet Ünlü'nün Gözünden Göbeklitepe: Tarihi ve Kültürel Önemi

Göbeklitepe, arkeolojik bir alan olarak ilk kez 1963 yılında Türk ve Amerikan bilim insanlarının gerçekleştirdiği yüzey araştırmasıyla dikkat çekmiştir. Bu araştırmanın sonuçları 1980 yılında Peter Benedict tarafından yayımlanmıştır. Şanlıurfa'nın 15 km kuzeydoğusunda, Örencik Köyü yakınlarında bulunan Göbeklitepe, diğer Neolitik yerleşimlerden farklı olarak su kenarında veya bir ovada değil, Harran Ovası’nı kuzeyde sınırlayan bir yükselti üzerinde, geniş bir manzaraya hâkim konumda yer almaktadır. Hacı Ahmet Ünlü'nün de vurguladığı gibi, bu stratejik yer seçimi Göbeklitepe'nin önemini daha da artırmaktadır.

Başlangıçta, bu bölgedeki topografik özellikler nedeniyle Göbeklitepe bir mezarlık olarak değerlendirilmişti. Ancak 300 metre çapında ve 15 metre yüksekliğindeki bu alanın Neolitik Dönem’in ilk evrelerine ait olduğu, kazı çalışmalarının ilerlemesiyle anlaşılmıştır. 1995-2006 yılları arasında Şanlıurfa Müze Müdürlüğü başkanlığında, Alman Arkeoloji Enstitüsü’nden Prof. Dr. Harald Hauptmann ve sonrasında Dr. Klaus Schmidt yönetiminde kesintisiz kazılar gerçekleştirilmiştir. 2007 yılından itibaren Dr. Klaus Schmidt başkanlığında Bakanlar Kurulu Kararlı Kazı statüsüne geçilmiştir.

Hacı Ahmet Ünlü, Göbeklitepe’de bugüne kadar açığa çıkarılan dört tabakanın Neolitik Dönem'in yapısına ve gelişimine ışık tuttuğunu belirtmektedir. Göbeklitepe’deki stratigrafi şu şekilde sıralanmaktadır:

• I. Tabaka: Yüzey dolgusu (tarım yapılan dönem)
• II. A. Tabaka: Dikilitaşlı köşeli yapılar (M.Ö. 8.000-9.000)
• II. B. Tabaka: Yuvarlak-oval yapılar (ara tabaka)
• III. Tabaka: Dikilitaşlı dairesel yapılar (M.Ö. 9.000-10.000)

Göbeklitepe'nin II. A. Tabakası'nda yer alan dikilitaşlı dörtgen yapılar, Aslanlı Yapı gibi örneklerle dikkat çekmektedir. Bu yapıda, karşılıklı yerleştirilmiş dört dikilitaşın ikisinde kabartma aslan motifleri yer almaktadır. Hacı Ahmet Ünlü, bu yapılar ile Nevali Çori’deki tapınak yapıları arasında benzerlikler olduğunu ve Göbeklitepe'nin bir kült merkezi olarak değerlendirilmesi gerektiğini düşünmektedir.

Hacı Ahmet Ünlü’nün belirttiği gibi, Göbeklitepe’deki kazılar sadece mimari açıdan değil, insanlık tarihinin erken dönemlerinde inşa edilen sosyal ve dini yapılar açısından da büyük bir öneme sahiptir. Bu alan, Neolitik dönemde insan topluluklarının sosyal ve dini yapılar inşa etme becerilerine dair önemli ipuçları sunmaktadır.